Niech żyje kosz!/Viva Basket!
Plecionkarstwo jako żywa tradycja w kontekście Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kultury
1.05.2014-30.04.2015
Projekt, zwany przez nas Viva Basket!, ruszył w maju 2014 i jest kontynuacją realizowanych przez nas działań. Od 2009 roku dokumentujemy, popularyzujemy, edukujemy i podejmujemy działania wspierające proces rewitalizacji plecionkarstwa. Wcześniej zrealizowaliśmy dwa projekty o tej tematyce: Plecionkarskim szlakiem Wisły i Plecionkarskim szlakiem Polski.
W 2012 roku zaczęliśmy gromadzić informacje o norweskich plecionkarzach i nawiązaliśmy współpracę z norweskim Partnerem Søre Skogen specjalizującym się w prowadzeniu warsztatów plecionkarskich, a następnie z Sunnhordland Museum, które zbiera dane o lokalnych twórcach. Wspólnie z naszymi partnerami planujemy zebrać i opracować materiały do wpisu plecionkarstwa na Krajowe Listy Niematerialnego Dziedzictwa Kultury UNESCO – zarówno w Polsce jak i w Norwegii. Naszym celem jest też prezentacja dziedzictwa kultury obu krajów, praktyczna ochrona tradycyjnych zawodów, zwiększona świadomość wartości niematerialnego dziedzictwa kultury oraz większe zrozumienie różnorodności kulturowej i wzmocnienie dialogu międzykulturowego.
Większość działań przewidzieliśmy na dwanaście miesięcy, choć chcemy wzbogacić go o dodatkowe atrakcje i poszerzyć działania na dalszych terenach Europy. Do projektu przystąpili także kolejni partnerzy: Zamek Cieszyn, Odense Aftenskole z Danii oraz niemieckie stowarzyszenie elements. Bildung und Kultur in der Einen Welt e.V.
Podstawowym działaniem projektu są terenowe badania etnograficzne w Polsce i Norwegii. Ich koncepcja, dobór miejsc oraz wywiadów jest opracowywana wspólnie z norweskim Søre Skogen. Dążymy do pokazania bogactwa i różnorodności w zakresie wyplatania, które można zaobserwować na terenie obu krajów. Odkrywamy kolejnych twórców i ich pracę, a równocześnie skupiamy się także na tych miejscach i osobach, które mogą stanowić w przyszłości podłoże do pracy nad wpisami na Krajowe Listy Niematerialnego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Badania prowadzi międzynarodowa ekipa: Paulina Adamska-Malesza, antropolog kultury ze Stowarzyszenia Serfenta, Drude Isene, antropolog społeczny z Søre Skogen oraz dokumentalista odpowiadający za przebieg procesu wizualnego i audiowizualnego. Antropolodzy odpowiadają zarówno za aspekt poznawczy realizowany podczas prowadzonych wywiadów, jak i za część praktyczną – naukę od mistrzów plecionkarzy. Odpowiednio prowadzona dokumentacja pozwala na czerpanie ze zgromadzonych materiałów również po zakończeniu projektu.
Wyprawy terenowe prowadzą do realizacji serii filmów dokumentalnych oraz wystawy obejmującej fotografie – portrety twórców polskich i norweskich – plecione eksponaty, nagrania. Wystawie, prezentowanej w 2015 roku w dwóch instytucjach w Polsce i w dwóch w Norwegii, towarzyszy seria warsztatów plecionkarskich prowadzonych przez instruktorów rzemiosła artystycznego oraz mistrzów plecionkarzy z obu krajów.
W przestrzeni miejskiej polskiego i czeskiego Cieszyna podczas pleneru artystycznego „On the border” (od 2 do 6 sierpnia 2014 roku), swoje prace – instalacje wykonują tacy artyści jak: Jan Johansen i Jette Mellgren z Danii, Lois Walpole z Wielkiej Brytanii, Carlos Fontales z Hiszpanii oraz grupa Żywa Architektura. Naszym celem jest odejście od utartych skojarzeń związanych z plecionkarstwem i pokazanie, że chociaż technika pozostaje niezmienna, to interpretacja, forma, a nawet użyte materiały wciąż ewoluują. Przykładem jest altana, którą można ją oglądać w Parku Sikory w Czeskim Cieszynie, wykonana przez Żywą Architekturę, która projektuje i realizuje konstrukcje z rosnącej wierzby, będąc prekursorem tego nurtu na terenie Polski.
Kolejna atrakcja to międzynarodowa, dwudniowa konferencja „Viva basket!”, 7-8 sierpnia 2014 roku w Zamku Cieszyn, zbierająca najważniejsze inicjatywy dotyczące plecionkarstwa, jako dziedzictwa kultury, realizowane na całym świecie. To opowieści na temat badań nad plecionkarstwem we Francji, Włoszech oraz w Hiszpanii, rewitalizacji afrykańskiego wyplatania i jej wpływu na wsparcie lokalnego rozwoju w Ugandzie i Zimbabwe, a nawet działań dotyczących wpisu wyplatanych w Indonezji toreb Noken na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kultury UNESCO.
Oprócz pleneru i konferencji w sierpniu 2014 roku w Cieszynie, obejrzeć można było dwie wystawy plecionkarskie: Niech się plecie! w Muzeum Śląska Cieszyńskiego oraz „Więcej niż kosze/More than baskets” Carlosa Fontalesa w Zamku Cieszyn. Na uwagę zasługuje szczególnie ta ostatnia, gdyż zbiera doświadczenia i eksponaty z ponad 20-letniej pracy badawczej nad plecionkarstwem w Hiszpanii.
Częścią projektu jest elektroniczna publikacja popularno-naukowa, zawierająca relacje z wystąpień konferencyjnych i inne, co ciekawsze elementy projektu. Poza tym w sierpniu 2015 roku w Nowym Tomyślu, podczas III Światowego Festiwalu Wikliny i Plecionkarstwa, przeprowadzimy forum „Społeczne oblicze plecionkarstwa”.
Przedsięwzięcie uzyskało dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Gminy Miasta Cieszyna oraz Samorządu Województwa Śląskiego.
Zespół projektu: Paulina Adamska-Malesza, Anna Krężelok, Anna Smolarek, Barbara Wrona.
